Florentine Paus, basispsycholoog bij Dokter Bosman, schrijft over een meisje met een aandacht- en concentratiestoornis. Hoe ga je hier als ouder mee om? Ze geeft tips. Opvoeden is een missie, een worsteling, een spreekwoordelijke judocompetitie met diepe dalen en aan de top een wapperende vlag.

Door Florentine Paus

Rosa is 8 jaar en kampt met boze buien en een aandacht- en concentratiestoornis. Ze heeft een guitige lach, fronsende wenkbrauwen, een eigenwijs staartje en is gewapend met stevige stembanden en een creatieve geest. Ze is een waar tekentalent en heeft altijd originele ideeën voor de knutselmiddagen. Zoals een dromenvanger, zo kan ze haar dromen tot werkelijkheid laten komen.

School

Op school redt Rosa spreekwoordelijk de houtwormen met plankenkoorts uit het hout. Alsof een reddingsoperatie is gestart, klinken harde geluiden uit de hoek van de klas. Een beker met Ranja valt door haar drukke armbewegingen over tafel. ‘Oeps!’ klinkt het uit de hoek. De leerkracht brengt zijn leerlingen iets bij over buitenlandse culturen, gedroogde en gesuikerde mango’s en kleurrijke Zuid-Amerikaanse indianen poncho’s. Rosa bekijkt het verhaal aan de binnenkant van haar ogen, terwijl de overige leerlingen geboeid naar de uitleg van de opdracht luisteren. In haar hoofd speelt een avonturenfilm af met oerwouden, wuivende palmbomen, glazen Fristi, versgeperste sinaasappelsap met een Raketje en op de achtergrond een rokende vulkaan. Rosa bootst het geluid van de vulkaan na, tot ergernis van haar buurvrouw.

‘Ze is een duizendpoot, oftewel vaak afgeleid door interne- en externe prikkels.’

 

Als de leerkracht betoogt over de Niagara watervallen, schiet bij Rosa een beeld door haar gedachten van een woeste waterval, een wildwaterbaan. Ze waant zich in gedachten in de jungle of bij de apenkooi van vanochtend. Rosa maakt er een tekening van. Ze heeft talent. Ineens tikt de leerkracht op haar schouder en rinkelt de schoolbel als de maandelijkse luchtalarmsirene. Rosa is geïrriteerd, dit is niet gepland. De leerkracht maakt een abrupt einde aan haar tekening. Ze fladdert met een dwarse blik naar buiten. Ze is een duizendpoot, oftewel vaak afgeleid door interne- en externe prikkels.

Haar moeder wacht bij het hek. De kinderen rennen het schoolplein op, terwijl Rosa haar huiswerk en jas vergeet. Ze struikelt over haar losse veter, staat boos op en strikt schoorvoetend haar veter. Ze geeft haar moeder een stomp en gebruikt haar stevig ontwikkelde stembanden. Haar moeder bloost. Rosa roept haar moeder na: ‘Waarom word je zo rood?’ Hierom wordt haar moeder nog bozer.

Supermarkt

Na een drukke schooldag moet Rosa mee naar de supermarkt. In haar spreekwoordelijke woede vulkaan, warmt het magma op. Een flinke dosis onvoorspelbaarheid, een prikkelrijke omgeving met veel geluiden en een drukke schooldag met vele onbesproken kleine ergernissen/incidenten, zijn dé ingrediënten voor een goede vulkaanuitbarsting.

Op de parkeerplaats van de supermarkt begint Rosa te rennen, op zoek naar een kinderkarretje met een grote vlag. Haar moeder geeft haar een waarschuwing: ‘Niet doen Rosa, hou op Rosa, ik wil dat je bij me blijft’. Inmiddels heeft Rosa het zolang kunnen rekken, door de vele waarschuwingen van moeder en het uitblijven van een directe consequentie, dat ze haar karretje gevonden heeft.

(NB: De volgende keer zal Rosa vermoedelijk weer proberen onder de opdracht van moeder uit te komen omdat dit haar extra tijd om te zoeken of spelen oplevert. Het resultaat van haar straf wordt voldoende uitgesteld en heeft daardoor weinig invloed op het directe gedrag van haar. Daarnaast zal de geloofwaardigheid van moeder verminderen door de vele waarschuwingen bij het uitblijven van een consequentie.)

‘Een flinke dosis onvoorspelbaarheid, een prikkelrijke omgeving met veel geluiden en een drukke schooldag met vele onbesproken kleine ergernissen/incidenten, zijn dé ingrediënten voor een goede vulkaanuitbarsting.’

Rosa vervolgt haar gang met het karretje in de supermarkt. Ze haalt haar neus op bij het groenteschap, wacht even en stoot het karretje een aantal keer tegen de enkels van een voorbijganger. Als een trappelend paard in de renbaan. Na de vele waarschuwingen van haar moeder, nestelt Rosa zichzelf op een stapel potgrondzakken. Ze steekt haar vinger in een zak, er klinkt een plofgeluid. Met ernst registreert een voorbijganger de militaire precisie waarmee de destructieve vulkaan op gang komt. Haar moeder roept alsof een CD op repeat staat. Het doet haar niets.

Ineens komt ze met een Ferrari bloedgang naar moeder, glijdt uit de bocht en staat weer op. Rosa vraagt moeder om snoep. ‘Nee’ antwoordt moeder geërgerd. ‘Dat krijg je als je jarig bent en je bent nog lang niet jarig!’. ‘Een Raketje?’ vraagt Rosa. Moeder kan haar spreekwoordelijk wel schieten. Stampvoetend en krijsend gaat ze op de grond liggen. Ze gooit het snoep op de grond. Rosa’s vulkaan komt tot uitbarsting. Onder Rosa’s luid gejuich, wordt moeder door de omstanders bekeken als ze haar gedrag probeert te negeren. Moeder staat voor het Ranja schap en pluist de etiketten uit op suikers en E-nummers terwijl Rosa haar vulkanisch actieve gebied uitbreidt. Moeder kookt van woede, de schaamte doemt bij haar op. Ze durft Rosa niet te corrigeren. Ze is bang voor de reactie van omstanders. Ze voelt de ogen in haar rug prangen.

‘Opvoeden is een missie, een worsteling, een spreekwoordelijke judocompetitie met diepe dalen en aan de top een wapperende vlag’

 

Herkenbaar?

De volgende dag is Rosa het weer vergeten en gaat ze verder met haar tekening. Moeder denkt vaak terug aan het ‘supermarkt incident’. Misschien herkennen ouders dit…. het schaamrood op de wangen. Je bent niet de enige. Het is goed voor te stellen dat je als ouder op zulke momenten een ondergronds luikje wenst waardoor je ongezien door de grond kunt zakken. Opvoeden is een missie, een worsteling, een spreekwoordelijke judocompetitie met diepe dalen en aan de top een wapperende vlag.

Tips

De volgende tips wapenen je bij een supermarkt bezoek. Dans met je kind de tango en ga ontspannen de supermarkt in. Dit geldt niet alleen voor kinderen met een psychiatrische diagnose. Uit: Russel, A. Barkley, 1998: opstandige kinderen.

• Geef je kind regels voordat je een winkel ingaat. Zoals: ‘Blijf naast me lopen, raak niets aan en vraag niet om snoep.’ Laat je kind de regels herhalen. Houd de regels zo concreet mogelijk en zorg dat je kind zich eraan houdt. Geef niet meer dan drie regels tegelijk.
• Spreek voor gehoorzaam gedrag een beloning af. Zoals; punten, stickers of andere kleine beloningen.
• Spreek met je kind de consequentie af bij ongehoorzaam gedrag. Bijvoorbeeld een punt aftrek, als je daarmee werkt.
• Geef je kind gerichte opdrachten in de winkel. Laat het bepaalde boodschappen pakken of de winkelwagen duwen.
• Blijf rustig, tel tot 10. Denk aan de tango.
• Bied je kind een alternatief. Wat mag het wel doen?
• Prijs je kind regelmatig als het zich aan de regels houdt of bepaalde opdrachten uitvoert. Doe je dit niet, dan komt dit gedrag steeds minder vaak voor. Wacht tot aan het einde van het uitstapje met het geven van de beloning.
• Geef je kind een veilige plek om uit te razen. Als je je kind apart zet bij een uitbarsting in huis, neem je kind direct mee naar een saaie plek die je bij binnenkomst hebt aangewezen. Spreek samen af hoe lang hij/zij op deze plek moet blijven (circa 5 minuten).

En onthoud… als de schaamte je bijna overstag laat gaan, de kans op ongewenst gedrag afneemt bij een consequente aanpak met regels en grenzen. Zeker bij het prijzen van gedrag wanneer je kind zich wel aan de regels houdt.
Ligt je kind bij een schap in de supermarkt of weigert het mee te lopen voordat het een snoepje krijgt bij de kassa? Dan is er nog een exit-plan:

Soms biedt het negeren van dit gedrag uitkomst, mits de omgeving veilig genoeg is en je kind je opzoekt wanneer het merkt dat dit gedrag geen positieve reactie/beloning oplevert. Negeer niet je kind maar het gedrag. Negeren kun je vooral goed gebruiken bij gedrag waarmee het kind de aandacht probeert te vragen en niemand anders echt kwaad/pijn doet. Soms laten kinderen dingen zien om aandacht te krijgen, dan is het geven van aandacht ook in de vorm van boos worden, een soort van beloning voor dit gedrag.

NB: Het verhaal is een weerspiegeling van een fictief kind.

Geschreven op 20 april.
Florentine Paus

 

Lees meer over ADHD in ons ADHD dossier.