door Janske, Bastiaan psychologen Autisme Kenniscentrum 

De Autismeweek staat dit jaar in het teken van grenzen. Janske en Bastiaan, beide psycholoog bij het Autisme Kenniscentrum in Nijmegen, vertellen op welke manieren mensen met autisme en hun relaties hiermee te maken krijgen.

Grenzen in eigen lijf

“Het eerste waar ik bij het thema grenzen aan moest denken is dat mensen met autisme moeite hebben om grenzen in hun eigen lijf te voelen”, zegt Janske. “Ze zijn vaak gevoeliger voor externe prikkels en tegelijkertijd ongevoeliger voor prikkels vanuit het eigen lijf. We zien dat ze overprikkeld raken maar dat lange tijd niet opmerken doordat ze de signalen van hun lichaam niet goed kunnen interpreteren. Bij mensen met autisme is de informatieverwerking meestal ook trager, waardoor ze pas later betekenis aan een situatie of een gevoel kunnen geven. Als de stress verder oploopt, kunnen emoties de persoon ineens overweldigen. De grenzen zijn dan al ver overschreden.” 

Details

De focus op details, een belangrijk kenmerk van autisme, draagt daar volgens Bastiaan ook aan bij: “Mensen met autisme kunnen helemaal opgaan in hun bezigheden en verliezen dan het gevoel van tijd, merken niet dat ze honger hebben of gaan te laat naar bed. Of ze besteden zoveel energie om staande te blijven op hun werk dat ze thuis helemaal ‘op’ zijn en bijvoorbeeld niet meer kunnen koken. We staan in de behandeling daarom expliciet stil bij het aanvoelen van spanningsopbouw en de interpretatie van prikkels vanuit het eigen lijf.”

Een groot deel van de mensen die een behandeling krijgen bij het Autisme Kenniscentrum werken en hebben een gezin: “Ze hebben een heel neurotypisch leven. Doordat ze zich steeds moeten aanpassen aan een wereld die niet aansluit bij hun behoeften kunnen ze daarin vastlopen”, zegt Janske.

Bovendien kunnen de hersenen overbelast raken als je continu harder moet werken dan een ander, vult Bastiaan aan: “Veel van onze cliënten hebben faalervaringen doordat ze al hun hele leven een buitenbeentje zijn. Daardoor is de grondstemming al minder positief en zijn ze ontvankelijker voor negatieve informatie over zichzelf of de omgeving. Er is minder ruimte om te relativeren.”      

Partnerrelatie

Het kunnen aangeven van grenzen is ook een belangrijk onderwerp in relaties, zegt Bastiaan: “Zowel voor degene met autisme als zijn of haar partner. Bij autisme is het inlevingsvermogen (theory of mind) vaak wat minder ontwikkeld. Inschatten wat de ander denkt of voelt en daar een passende reactie op geven is dan lastig. Daardoor uit iemand zich te lomp of juist helemaal niet. Een persoon met autisme kan moeilijker te lezen zijn voor de partner. De mimiek kan vlak zijn waardoor de persoon vaak een beetje op dezelfde manier kijkt, of hij nu vrolijk is of minder blij. Daardoor is niet altijd goed te zien wat er in een hoofd omgaat.” 

Met psycho-educatie leren cliënten met autisme hoe ze op een goede manier hun grenzen aangeven zodat hun partner begrip voor ze heeft: “Ook de partner kan leren zich beter te uiten”, vertelt Janske. “Met woorden, niet door een verongelijkt gezicht te trekken. Partners denken nog wel eens dat de ander aan ze ziet wat er aan de hand is, maar mensen met autisme missen non-verbale informatie vaak. Je moet als partner dus duidelijk zeggen wat je bedoelt. Het is geen onwil van de persoon met autisme, hij of zij wil absoluut wel rekening houden met de ander, onze cliënten zijn echt geen ongevoelige mensen. Daarom vragen we altijd of de partner meekomt naar de psycho-educatie, dat verhoogt de waarde ervan.”

Bijzondere cliëntengroep

Hoewel een behandeling van mensen met autisme vaak wat vraagt van de flexibiliteit van de behandelaar, is Janske telkens weer positief verrast over de resultaten die ze met deze cliëntengroep behaalt: “Je kunt echt veel bereiken, dat maakt ons werk zo leuk. Daarnaast zijn het vaak mensen met een creatieve en detailgerichte kijk op de wereld. Ze zien dingen die mij niet zouden opvallen.” Bastiaan waardeert de oprechtheid van zijn cliënten: “Ze zijn rechtdoorzee en reageren heel puur, bijvoorbeeld op onrecht naar mensen of op dierenleed. De doelgroep is bovendien heel divers: we zien mensen die naast autisme diverse andere psychische problematiek hebben; de doelgroep bestaat uit jongvolwassenen tot gepensioneerden. Ook qua intelligentieniveau zijn de verschillen enorm. De authenticiteit van de mensen spreekt mij aan: de manier waarop ze de wereld zien, hoe ze in dingen op kunnen gaan en hun bijzondere kwaliteiten.”