Flow laat zich het beste omschrijven als een mentale toestand waarin iemand helemaal opgaat in zijn of haar bezigheden. Hoewel het niet voor iedereen geldt, kunnen mensen met autisme (ASS) vaak makkelijker flow bereiken dan mensen zonder autisme.

Opgaan in bezigheden

Mensen met autisme staan erom bekend dat ze volledig op kunnen gaan in dingen, van modeltreinen tot computers en van paarden tot Hollywoodfilms. Het intensief in beslag genomen worden door een of meer interessegebieden is zelfs een van de criteria waarmee de diagnose autisme gesteld wordt. “Familieleden en hulpverleners maken zich nogal eens zorgen over die fixaties. Ouders willen bijvoorbeeld graag dat hun kind buiten gaat spelen met andere kinderen, in plaats van binnen op de computer”, zegt psycholoog Marthe Ligtenberg van het Autisme Kenniscentrum in Utrecht.

Focus op kwaliteiten

Het klopt volgens Ligtenberg dat de fixaties of mono-interesses (ook wel ‘fieps’ genoemd) voor problemen kunnen zorgen. Bijvoorbeeld als iemand niet meer voldoende voor zichzelf zorgt of slaap tekort komt. “Tegelijkertijd hebben volwassenen en kinderen met autisme er vaak juist baat bij en vormen de interesses een belangrijk onderdeel van hun identiteit.”

De positieve psychologie is een stroming binnen de psychologie die zich vooral richt op mogelijkheden van mensen in plaats van op hun problemen. “Vroeger richtten we ons in een behandeling vooral op de klachten van iemand, maar de laatste jaren hebben we meer aandacht voor de kwaliteiten die iemand heeft. We kijken heel gericht hoe we die kunnen uitbreiden”, zegt Ligtenberg.

Flow met autisme

De Hongaarse psycholoog en founder van de positieve psychologie Csikszentmihaly onderzocht waardoor we ons tijdens het uitvoeren van een bepaalde taak of activiteit soms zo lekker voelen. Hij stelde vast dat we op ons gelukkigst zijn als een taak uitdagend is en we onze vaardigheden optimaal kunnen inzetten. Het gaat om een bezigheid die we niet op de automatische piloot kunnen doen, maar ook weer niet te moeilijk vinden. Als we die balans vinden, dan verliezen we tijd en ruimte uit het oog. Csikszentmihaly noemde het fenomeen flow, volgens hem een belangrijke sleutel naar geluk.

Geluksbron

“Mensen met autisme kunnen flow doorgaans makkelijker bereiken dan mensen zonder autisme. Al geldt dit niet voor iedereen”, gaat Ligtenberg verder. “Dit komt doordat ze zich vaak makkelijker afsluiten voor hun omgeving en goed kunnen inzoomen op een detail of een onderwerp. Speciale interesses waar iemand helemaal in op kan gaan, kunnen dus een kracht of geluksbron zijn. De mensen zelf vinden het dus helemaal niet erg als ze gefocust zijn op één ding. Integendeel: ik hoor van veel cliënten dat ze het prettig vinden en erdoor ontspannen, hoewel hun omgeving het als probleem kan zien. Je kunt het bereiken van flow zelfs bewust inzetten om te ontspannen. Daarom zoek ik samen met cliënten wel eens naar bezigheden waardoor ze in flow kunnen raken. Als ze niet goed weten om welke activiteiten het gaat, gaan we experimenteren. Bijvoorbeeld iets creatiefs doen, zoals tekenen of breien.”

Marthe Ligtenberg, psycholoog bij het Autisme Kenniscentrum. Je leest ook meer over autisme in ons dossier Autisme.