Ben je niet langer blij met je baan? Twijfel je aan het belang van je werk? Opstappen kan, maar het is lang niet altijd nodig. Geef zelf meer betekenis aan je werk – terwijl je blijft zitten waar je zit. Zo krijg je dat enthousiasme terug.

Haal voldoening uit je werk

Werk is een van de manieren waarop mensen hun aangeboren psychologische behoeften kunnen bevredigen. Zo hebben we behoefte aan autonomie (regie over ons eigen gedrag), competentie (gevoel van bekwaamheid) en verbondenheid met anderen. Wie werk heeft dat daaraan voldoet, is gemotiveerder, blijer, fysiek fitter, geestelijk gezonder en productiever, blijkt uit talloze onderzoeken. Bovendien kun je alleen dan gepassioneerd en bevlogen raken, waardoor werken zelfs een bron van geluk wordt. Omgekeerd leidt werk vaker tot een burn-out als we geen idee hebben waarvoor we het eigenlijk doen.

Vier belangrijkste elementen

Welk type werk als betekenisvol voelt, is voor iedereen anders. De een zoekt het in het redden van de Chinese reuzensalamander; een ander wil gewoon het beste brood van het dorp bakken. Kenmerkend is dat het werk impact heeft, op de werknemer zelf en/of in bredere kring. Het hoeft niet per se om ideëel werk te gaan: een populair commercieel product maken kan ook heel bevredigend zijn. Wereldomvattend groot hoeft het nut ook niet te zijn.

Ieder persoon zal belang hechten aan andere aspecten van zijn werk. Maar voor ons allemaal zijn de belangrijkste ingrediënten van een baan met betekenis:

1. Een rijke taak

Al in 1980 beschreven de Amerikaanse psychologen/sociologen Richard Hackman en Greg Oldham de vijf kenmerken die een baan voor de meeste mensen betekenisvol maken: afwisselende activiteiten, betrokkenheid bij het hele arbeidsproces (en niet slechts bij één onderdeel), belang van het werk voor anderen, voldoende vrijheid om de taken zelf in te vullen en beslissingsbevoegdheid (in plaats van instructies opvolgen) en goede feedback (om prestaties te kunnen verbeteren).

2. Match tussen werk en werknemer

Het is een open deur, maar in de arbeidspsychologische literatuur wordt keer op keer het belang van de person-job fit benadrukt. Daarbij worden twee gebieden onderscheiden. Ten eerste moet de baan passen bij iemands mogelijkheden en competenties; de zogenaamde demands-abilities fit. Ten tweede moet het werk voorzien in de behoeften van de werknemer op allerlei gebieden. Wie bijvoorbeeld graag spart met anderen, kwijnt weg in een solitaire baan. Zo’n fit impliceert ook dat de eigen waarden en normen aansluiten bij die van de organisatie: een functie bij een slachthuis zal voor een fervent dierenliefhebber niet erg zingevend zijn.

3. Perspectief

Er is niks zo demotiverend als niet verder komen in je beroep. Daarom is het lastiger om de zin te zien van lopendebandwerk. Mensen willen zich kunnen ontwikkelen. Dat hoeft niet per se in opwaartse richting; een andere taak op hetzelfde niveau kan ook nieuwe uitdagingen bieden.

4. Klik met collega’s en leidinggevenden

Het ‘sociale complex’ moet ook in orde zijn: leuke mensen om je heen, erkenning, waardering, steun en begrip van zowel collega’s als leidinggevenden.

Geef je baan zelf betekenis

Hoe meer van bovenstaande bestanddelen aanwezig zijn, hoe makkelijker het wordt om een arbeidsplek als zinvol te ervaren. Je doet waar je goed in bent, kunt zelfs nog beter worden, je werk sluit aan bij wat je belangrijk vindt, voor een bedrijf waar je in gelooft en met fijne collega’s.

Bij sommige – meer gekwalificeerde en gevarieerde – banen zijn die basisbenodigdheden vanzelfsprekender aanwezig dan bij andere, meer routinematige klussen. Maar elke baan, hoe saai ook, kun je betekenis geven door op eigen initiatief aanpassingen in te voeren waarmee je je taak of je werkomgeving uitdagender en passender maakt. Job crafting heet dat. Iedereen kan het, hoewel het initiatiefrijke optimisten die vertrouwen hebben in eigen kunnen beter af gaat dan zwartkijkers en twijfelaars. Iedereen die erover twijfelt of zijn baan hem over vijf jaar nog voldoende bevrediging zal bieden, zou moeten job craften, vindt Wilmar Schaufeli, hoogleraar arbeids- en organisatiepsychologie aan de Universiteit Utrecht.

Bij job crafting gaat om ‘een soort mini-interventies die je zelf pleegt’. Zo kun je nieuwe taken op je nemen en oude afbouwen of anders invullen (task crafting). Vervelende administratieve klusjes zijn misschien te delegeren.

Bekijk het in z’n geheel

Interessant is ook dat je je baan voor jezelf zinvoller kunt maken door de relaties met mensen op of rond je werk te verbeteren (relational crafting). Dat doe je door het contact met mensen die je bewondert te intensiveren (die ene inspirerende baas) of het contact inhoudelijk te verdiepen (inhoudelijke gesprekken over het werk, privé-informatie delen, steun en advies geven).

Ten slotte kun je ook de manier veranderen waarop je naar je werk kijkt (cognitive crafting). Het niet zien als een pakket afzonderlijke taken en activiteiten, maar als onderdeel van een groter geheel, is een van de manieren om de visie op je baan te veranderen zonder fysiek iets aan te passen.

Als psycholoog heb je het misschien wel een beetje gehad met de administratieve rompslomp. Maar als je in de praktijk ziet hoe goed cliënten het na behandeling doen en als zij je vertellen wat dat voor hen heeft betekend, heb je zicht op het grotere doel van je bezigheden en krijgt jouw aandeel daarin meer betekenis. Of je kunt juist focussen op aspecten van je werk die je wél voldoening geven. Bijvoorbeeld door vooral de creatieve kanten voor ogen te houden: mooi schrijven, het bedenken van nieuwe invalshoeken.

Van passief naar actief

Je hoeft geen cursus job craften te volgen om het te kunnen. De meeste mensen doen het vaak al uit zichzelf om hun werk spannend te houden, anders houden ze het niet vol. Maar je kunt niet tegen de klippen op craften als er een mismatch is op een voor jou té belangrijk aspect van je baan. Zoals Schaufeli het zegt: ‘Als je het gevoel hebt dat je niet verder komt in je werk, hebt geprobeerd het aan te passen aan wat jij wilt en kunt, maar desondanks geen perspectief ziet, dan is het tijd om je biezen te pakken.’ Voor wie dat echter in deze onzekere tijden niet durft of kan, is er één troost. In de meeste werkkamers geldt: zin kun je maken.

Doe de test: Ben jij tevreden met je baan?

Contact

Wil je graag in gesprek met een professional? Neem vrijblijvend contact op met Dokter Bosman. Onze specialisten staan klaar om naar je te luisteren en geven je graag advies. Mail of bel ons op 088 226 76 26.

Bron o.a.: M. Tims e.a., Job crafting and its relationships with person-job fit and meaningfulness: a three-wave study, Journal of Vocational Behavior, 2016