In het voortgezet speciaal onderwijs bestaan veel zorgen over problematisch gamegedrag en gebruik van sociale media bij leerlingen. Met name bij leerlingen met Autisme Spectrum Stoornis of ADHD. Het is belangrijk dat ouders en leerkrachten de mechanismen begrijpen die achter dit gedrag schuilgaat zodat leerlingen goed begeleid kunnen worden.

“Bij de leerlingen die autisme hebben zie ik toch vaker dat ze weinig vrienden hebben en veel alleen zijn. Dan is gamen natuurlijk een leuke uitlaatklep” – professional

Digitale balans

Even kijken wat vrienden op TikTok en Instagram geplaatst hebben. Na school een uurtje een computerspel spelen. Voor de meeste leerlingen zijn gamen en sociale media een leuke hobby. Maar wanneer deze activiteiten bezigheden zoals sporten of naar vrienden toe gaan verdringen, kan dit nadelige gevolgen hebben voor de jongere. We spreken dan van een digitale disbalans.

Voor een digitale balans is niet alleen de exacte tijdsduur dat een jongere achter een scherm besteed van belang , maar ook wát een leerling achter een tablet, telefoon of computer doet. Het kan zo zijn dat een leerling urenlang achter zijn computer zit, maar daar een ingewikkeld spel speelt waarbij hij diverse vaardigheden opdoet en online in contact is met zijn vrienden. Dan levert de schermtijd hem ook iets positiefs op. Maar wat maakt het voor leerlingen met Autisme Spectrum Stoornis (ASS) of ADHD lastiger om een gezonde digitale balans te behouden?

Behoefte aan voorspelbaarheid en contact

De interactie met andere gamers is vaak voorspelbaar. Dit spreekt leerlingen met een ASS aan, omdat ze buiten het gamen vaak weinig contact hebben met anderen. Dit komt waarschijnlijk doordat zij meer moeite hebben met sociaal-emotionele en communicatieve vaardigheden. Ze voelen zich dan ook vaker eenzaam. Toch geven veel leerlingen met een ASS de voorkeur aan individuele activiteiten. Hier lenen (single player) games zich uitstekend voor. Doordat games in veel van hun behoeften voldoen, bestaat het risico dat deze leerlingen meer tijd willen besteden aan gamen dan aan andere activiteiten. Hierdoor kan gemakkelijker een digitale disbalans ontstaan.

Moeite met aandacht doseren

Leerlingen met ADHD hebben vaker moeite met het vasthouden van de aandacht, het omgaan met impulsiviteit, het weerstaan van (snelle) beloningen en het omgaan met onrustige gedachten. Dit zorgt ervoor dat het voor jongeren met ADHD moeilijker is om te stoppen met gamen. Zowel leerlingen met een ASS of met ADHD kunnen ook hyper gefocust raken op hun hobby. De leerlingen kunnen zich hierdoor makkelijker langdurig verliezen in gamen of sociale media.

“Je wil challenges halen binnen een bepaalde tijd en dat kost uren en dagen. Je werkt naar dat doel toe en dat werkt echt verslavend. Als je het niet doet dan haal je het niet en andere mensen wel.”

Weg van de werkelijkheid en op zoek naar uitdaging

Sommige leerlingen met een ASS of ADHD gebruiken games of sociale media om te ontsnappen uit de werkelijkheid, als een manier om om te gaan met ervaren spanningen. Dit kan positief zijn, maar te veel (vluchten) leidt tot problemen. Daarnaast grijpen de leerlingen soms ook naar games en sociale media tegen verveling of opzoek naar uitdaging die ze in het onderwijs missen.

“Als ik game dan zit ik er helemaal in, dan heb ik goede concentratie en dan kan ik nergens anders meer aan denken. Dan gaat alles gewoon weg en concentreer ik gewoon op het spel.” – leerling

Wat ook een rol speelt

Ook de leeftijd van de leerling (hoe jonger, hoe kwetsbaarder), de signalerende rol van ouders en de invloed van vrienden spelen een rol. Lees hierover meer in de factsheet. Daarnaast kunnen manipulerende eigenschappen van sociale media en games het moeilijker maken voor de leerlingen om gezonde keuzes te maken.

bron: het Trimbos