Op Dokterbosman.nl publiceren professionals interessante artikelen over hun expertise. Deze keer een ADHD blog van Florentine Paus, basispsycholoog bij Dokter Bosman. Ze schrijft over haar ervaringen uit de praktijk. Florentine begeleidt kinderen met uiteenlopende psychische problemen waaronder o.a. ADHD en autisme.

Door Florentine Paus

Rollende aktetassen, toeterende auto’s, harde geluiden, klikkende pennen, krappe deadlines en kleurrijke schilderijen; een omgeving rijkelijk gevuld met prikkels. Ik lees over een jongen met aandacht- en concentratieproblemen (ADHD) in de klas.

Flarden uit te tekst neem ik in me op. “In de klas ziet hij de buitenwereld aan zich voorbij trekken, op andere momenten lijkt hij zich als een stoorzender op de radio te ontpoppen. Hij komt niet tot werken, wisselt snel tussen taken en kan niet tot de kern komen”. In mijn gedachten zie ik een jongen, naar buiten kijkend door het raam. Alsof hij zit te wachten totdat zijn prinses op het witte paard voorbij komt galopperen. Handen vol inktvlekken, artistieke tekeningen in zijn schrift. In mijn gedachten zie ik een kind dat met zichzelf worstelt en vermoedelijk veel negatieve aandacht uit zijn omgeving oproept.

De wereld is een schouwspel

Ik zie hem op de gang in een hoekje zittend bij zijn moeder op schoot. Hij kijkt met zijn onderzoekende blik onder zijn bril vandaan. De wereld is een schouwspel vanuit zijn optiek. Gedesoriënteerd kijkt hij rond en rent voor me uit. Hij duikt de speelhoek in, haalt daar een paar Action Man poppen uit het kistje en begint wild te spelen. “Doe je mee?” vraagt hij mij en pakt snel weer een ander spel. Met een hoop inspanning probeer ik hem te motiveren voor het onderzoek: ik probeer de afname zoveel mogelijk te structureren.

‘Voorspelbaarheid en duidelijkheid, dat zijn de sleutelwoorden’

 
Tijdens de instructie valt zijn oog op een schilderij, waarna hij over een bekende kunstenaar betoogt. ‘’Columbus!’’ roept hij impulsief. ‘’Eureka!’’ Hij vraagt of hij op mijn computer mag spelen: “Minecraft, mijn vrienden wachten op mij. Er is geen tijd te verliezen.” Ik antwoord dat we een belangrijk vragenspel gaan doen. Hij slaakt een zucht. Ik vraag hem om op te letten. Hij kijkt me machteloos aan. Stiekem bekruipt een stemmetje in me: Wat wil je wel zien? Kun je dat gedrag concreet en bondig benoemen?

Hij vraagt me: “Maar mevrouw, hoe oud ben jij en ben je getrouwd?” “Mijn hoofd is een achtbaan, kun jij de attractie stoppen?” Ah, denk ik, we dwalen een beetje af over een uur moet hij weer in de schoolbanken zitten. Ik voel me gehaast door de tijd. Al wiebelend en friemelend met een potloodje vuurt hij deze per ongeluk door de ruimte. Ik lach, hij kijkt mij aan en roept “Oeps, zoek dekking!” We gaan verder. “Een snor? Sinterklaas heeft een afneembare snor” associeert hij. “Hoe kan het dat die man al zo lang leeft en grijs is?” vraagt hij mij met een serieuze blik.

Ranja zonder suiker

Tussen de opgaven door vertelt hij over een kamikaze club en begint uitbundig te zingen: “Ik heb een clubje opgericht voor mensen met een raar gezicht.” Breed grijnzend zit hij tegenover mij. Clownesk. “Ranja?” vraag ik hem. “Nee, ik mag geen kinderchampagne van mijn moeder, mijn moeder koopt ranja zonder suiker, dan ben ik rustiger”. Hij kijkt mij iets bedrukt aan en klotst het water binnen no time over zijn beker, alsof we op een wilde zee varen en achtervolgd worden door zeerovers. Binnensmonds maakt hij een aantal onverstaanbare geluiden.

‘Mijn moeder koopt ranja zonder suiker, dan ben ik rustiger’

 
Tijdens de daaropvolgende opgaven, valt zijn oog op een beeldscherm onder de tafel: “Maar mevrouw”, hij kijkt mij indringend aan, “kijken jullie wel eens stiekem tv tijdens het werken? Als jullie even niks te doen hebben?” Ik bedwing m’n lach, terwijl ik op de klok kijk en denk nog 6 opgaven en 10 min resterend.
Het is me niet duidelijk waar hij het over heeft totdat ik m’n hoofd onder tafel steek en in de hoek van de kamer inderdaad een tv-scherm zie staan. “Tegen mij mag je het wel eerlijk zeggen hoor”, verzekert hij me. Hij lacht, kijkt trots in het rond en schrijft op ‘’kinderen opvoeden: lijkt me lastig’’.
Mindfulness, zit je hoofd dan helemaal propvol? Zijn oog valt weer op iets anders in de ruimte, een poster waarop met grote letters “Mindfulness” geschreven staat. “Wat betekent dat?” roept hij. “Dat je hoofd helemaal propvol zit?”.

We concluderen samen dat zijn hoofd werkt als een Ferrari motor. Hij kan snel accelereren. De TomTom van zijn blinkende rode Ferrari kent echter allemaal zijwegen in plaats van snelwegen. Soms stuurt hij, zonder na te denken, ineens naar rechts, dan weer schiet hij naar links. Zijn verkeerstoren werkt net iets anders dan bij anderen. We concluderen dat zijn rode Ferrari soms even wat hulp nodig heeft van de rode brandweerwagen. Hulp om de brandjes te blussen, hulp om te buitenwereld te laten weten hoe onmachtig hij soms is.

Hij start impulsief aan zijn laatste taakje, denkt later zichtbaar na. “Een pilletje” roept hij tijdens de bijeenkomst naar andere kinderen. “Je moet die van mij eens proberen ze werken goed.” Wat een handelsgeest denk ik.

Wie de tijd neemt ziet meer

Ik realiseer me: Wie de tijd neemt ziet meer. Maar wat is het probleem? Onze meetlat. Ik zie hem zitten alsof voor de buitenwereld geschreven staat: “Richt je op wat ik kan en bouw daarop voort. Begrijp het verschil tussen niet willen en niet kunnen.” Omdenken? “Als je niet voor iemands kwaliteiten gaat, moet je van zijn gebreken afblijven’’. Het leert ons te kijken naar wat er is, en niet naar iets dat er niet is. Ik zie een creatieve, scherpzinnige, vrolijke, ondernemende en fantasierijke jongen. We lachen samen.

“Dag mevrouw’’ zegt hij afsluitend. ‘’Misschien zien we elkaar nog eens op straat! ” Heerlijk denk ik, hoe kunnen we voor de toekomst deze energie ombuigen? In de klas wordt hij inmiddels aangestuurd door korte, concrete instructies en haalt hij, vanwege zijn motorische onrust, de kopjes van de leerkracht op en wist als snelste het schoolbord.

 
Geschreven op 16 november
Florentine Paus

 

Lees meer over ADHD in ons ADHD dossier.