Met enige regelmaat krijgen mijn collega’s en ik de vraag of het niet saai is om alleen met mensen met autisme te werken. Ook onder behandelaren bestaan er vooroordelen over het werken met deze doelgroep. Zo wordt er gedacht dat het maar moeilijke cliënten zijn, het lastig is om contact te leggen, de therapeutische relatie minder centraal staat, de behandeling alleen maar uit psycho-educatie bestaat en dat mensen met autisme maar weinig humor hebben. Mijn persoonlijke ervaring is eerder tegengesteld.
Elke keer weer een nieuwe puzzel
De meeste cliënten die zich bij ons aanmelden hebben nog geen diagnose autisme maar ergens is er, bij zichzelf of in de omgeving, een vermoeden ontstaan. De achtergrond en de levensfase die iemand hierin meeneemt is erg divers. Zo komen we cliënten tegen in de jongvolwassenheid die bijvoorbeeld vastlopen in hun studie, in de stap maken naar meer zelfstandigheid of het aangaan van (intieme) relaties. We komen ook mensen tegen die (uiterlijk) een vrij stabiel leven leiden, een gezin hebben of zelfs al tegen hun pensioen aanzitten. Sommige cliënten hebben een lange geschiedenis in de ggz met allerlei verschillende diagnoses waarbij behandeling maar weinig verbetering heeft gebracht. De puzzel die tijdens het diagnostiek traject moet worden gelegd is elke keer anders.
De behandeling bestaat alleen maar uit psycho-educatie, toch?
Het klopt dat psycho-educatie een grote rol speelt in de behandeling bij mensen met autisme. Echter wordt niet elke keer hetzelfde riedeltje ‘afgedraaid’. Het belangrijkste doel van de psycho-educatie is dat iemand meer inzicht krijgt in hoe autisme bij hen werkt. We gebruiken bij het Autisme Kenniscentrum een theoretische basis voor de psycho-educatie, maar dit maakt niet dat alle trajecten er hetzelfde uitzien. Het begint vaak al bij de impact die het krijgen van een diagnose met zich mee brengt. Bij sommige mensen brengt dit een gevoel van opluchting, ze voelen erkenning na jaren worstelen, er ontstaat ruimte om de eisen die ze zichzelf opleggen meer losgelaten kunnen worden. Anderen cliënten kunnen meer worstelen met het krijgen van een diagnose. Het kan ervoor zorgen dat bepaalde verwachtingen van zichzelf of van de toekomst losgelaten te worden. Of juist het terugkijken op het verleden en het gemis aan acceptatie en begrip kan pijnlijk zijn. Er kan een rouwproces op gang komen waarbij de focus meer ligt op acceptatie.
Naast de psycho-educatie zijn we ook veel bijkomende problemen waar de behandeling zich op richt, bijvoorbeeld trauma, een negatief zelfbeeld, emotieregulatie problemen of stemmingsproblemen. Het systeem wordt ook regelmatig betrokken bij de behandeling.
De therapeutische relatie
Veiligheid en vertrouwen staan centraal in de therapeutische relatie, ook bij mensen met autisme. Dit kan echter voor deze doelgroep op een andere manier tot stand komen, zo kunnen structuur en duidelijkheid in communicatie (voorspelbaarheid) erg belangrijk zijn om een goede therapeutische relatie tot stand te brengen.
Wat er binnen de therapeutische relatie gebeurt is ook bruikbaar voor de behandeling. Zo spelen thema´s als overvraging en ondervraging vaak een grote rol, ook de therapeut kan in deze valkuil stappen. Compensatiegedrag speelt bij sommige cliënten een grote rol, waarbij het ook voor de ander niet helder kan zijn dat er eigenlijk een grens over wordt gegaan. Het opmerken van deze patronen en het eerder leren kennen van signalen bij zichzelf is vaak helpend, juist ook om klachten van vermoeidheid en overprikkeling te verminderen.
Iedereen, ook mensen met autisme, neemt zijn eigen levensgeschiedenis en persoonlijkheid mee in de behandeling. Dat maakt ook dat ik als behandelaar telkens weer bijleer over hoe iemand autisme kan beleven en op wat voor manier iemand er mee omgaat. En dat mensen met autisme geen humor hebben is allang achterhaald. Mensen met autisme kunnen wel een ander gevoel voor humor hebben meer detailgericht en voor mij vaak verrassend en ontwapenend. Er zijn ook mensen met autisme die hier hun werk van hebben gemaakt, zoals de Nederlandse cabaretier Fabian Franciscus en de Australisch Hannah Gadsby.
Mocht je na het lezen van dit blog geïnteresseerd zijn in het werken met mensen met autisme neem dan contact op met het Autisme Kenniscentrum van Dokter Bosman.