Bij Dokter Bosman hebben wij een inbound team dat voorafgaand aan een intake, telefonisch screent op onder andere de reden van aanmelden. Heel handig voor de behandelaar; je hebt dan al wat voorinformatie en stapt niet blanco het gesprek in. Niet zelden komt het voor dat ik bij de reden van aanmelden vermeld zie staan; problemen in concentratie. De hulpvraag van ouders of school is dan veelal; is er sprake van ADHD?

ADHD diagnose

In de media is de laatste jaren veel aandacht geweest voor de diagnose ADHD. Waarbij dan vooral het kritiekpunt was dat deze diagnose te vaak gesteld wordt. Het klopt inderdaad dat bij een bepaalde set aan symptomen, er snel wordt gedacht dat er sprake is van ADHD. Ik ben echter van mening dat een goede diagnosticus alert is op andere factoren die een rol kunnen spelen bij overlappende of dezelfde symptomen die vertoond worden. Dit wordt ook wel differentiële diagnostiek genoemd; omdat twee of meerdere diagnoses de kenmerken kunnen verklaren. Verder onderzoek zal er dan op gericht zijn één of meerdere elementen van de differentiële diagnose uit te sluiten

Meerdere verklaringen

Zo zijn er meerdere verklaringen die kunnen leiden tot dezelfde kenmerken of symptomen. Denk bijvoorbeeld aan problemen in de hechting. Kinderen met ongeremde hechtingsproblemen vertonen kenmerken zoals drukte, moeite met concentreren, snel boos zijn en impulsiviteit. Een andere reden kan zijn dat er teveel van een kind gevraagd wordt. De cognitieve vaardigheden worden bijvoorbeeld te hoog ingeschat waardoor het kind de stof eigenlijk niet goed aan kan. Gevolg? Moeite om aan de slag te gaan of afdwalen, want het is eigenlijk te lastig. Dit kan daarnaast ook leiden tot frustratie en boze buien. Veelal dezelfde kenmerken, maar het is dus geen ADHD. Andersom kan ook; een kind wordt onderschat op school. Een logisch gevolg is verveling. Dit kan zich uiten in opstandig gedrag en niet aan de slag gaan. Na trauma kunnen ook vergelijkbare kenmerken ontstaan. Een ingrijpende gebeurtenis kan bijvoorbeeld van invloed zijn op het werkgeheugen, of kinderen krijgen last van herbelevingen. Het is logisch dat dit invloed heeft op concentratie en emotieregulatie. Maar denk ook aan oorzaken als slaaptekort; bij kinderen zien we vaak dat zij juist druk en hyper gedrag gaan vertonen door slaapgebrek. En zo zijn er nog veel en veel meer verklaringen voor dezelfde set kenmerken.

Alert zijn

In het werk van een kinderpsycholoog of orthopedagoog is het dus altijd belangrijk om hier alert op te zijn en dingen uit te sluiten. Een diagnose is tenslotte niet niks, dus grondigheid is van belang. Dit is de reden dat een diagnostisch traject vaak uit meerdere onderdelen bestaat; zoals het afnemen van een ontwikkelingsanamnese waarbij de ontwikkeling en omgevingsfactoren van het kind van 0 tot nu worden uitgevraagd. Ook kan een IQ test worden afgenomen. Sinds kort kan dit op een leuke speelse manier met Ipads (WISC-V), kinderen vinden dit meestal heel leuk om te doen. Ook is het belangrijk om te inventariseren of het gedrag zich in meerdere omgevingen voordoet, zowel op school, thuis en bij de sportclub, dit zegt ook iets over de aard van de kenmerken.

Puzzelen naar juiste oplossing

Een slechte concentratie en druk? Dat zal wel ADHD zijn! Nee, zo makkelijk is het dus niet. Toch vind ik het leukste aan mijn werk het puzzelen, het onderzoeken wat nu verklarend is voor het gedrag waarvoor een kind veelal wordt aangemeld. Want als je weet waar het gedrag vandaan komt, kun je tenslotte het beste helpen!

Nina Wijns is psycholoog kinderen, jeugd en jongvolwassenen bij Dokter Bosman.